Yüksek basınç bölgesinden alçak basınç bölgesine doğru hareket eden hava olayına rüzgar denir. Estikleri yönlere göre rüzgar yönleri isimleri farklılık göstermektedir. Yeryüzündeki basınç farkından oluşan rüzgarın esiş yönü dünyanın yapısı nedeniyle değişiklik göstermektedir.
Meteorolojide rüzgar yönleri coğrafik yönlerle açıklanır. Rüzgar yönü “E” denildiği zaman, doğudan batıya doğru hareket eden hava akımı anlaşılır. Rüzgar yönü incelenirken 8 yön dikkate alınarak yapılır. Bunlar;
Kuzey (N) = Yıldız Kuzeydoğu (NE) = PoyrazDoğu (E) = Gündoğusu Güneydoğu (SE) = KeşişlemeGüney (S) = Kıble Güneybatı (SW) = LodosBatı (W) = Günbatısı Kuzeybatı (NW) = Karayel’dir.
Rüzgar Yönleri ve İsimleri
YıldızLodosPoyrazMeltemKarayelKıbleKeşişlemeGün DoğusuGün Batısı
Yıldız Özellikleri
Kuzeyden esen, ismi yerel balıkçılar tarafından verilen soğuk rüzgar. Genellikle Karadeniz ve Marmara denizi üzerinden bir soğuk cephenin geçişinden sonra eser. Yazın serin, kışın ise soğuk hava taşır.
Lodos Özellikleri
Türkiye’nin batı kesimlerinde, güney batı yönlerden esen sıcak rüzgar. Bazen hızı ve hamlesi 40 ile 60 Knots’a kadar ulaşarak etkili olur. Denizciler için oldukça önemlidir. Yağmurun peşinden sıcak bir havaya neden olur.
Özellikle kış mevsiminde, sıcak esme özelliği nedeniyle karların erimesine neden olarak zaman zaman taşkın, sel ve su baskınlarına yaratır. Aynı zamanda estiği sürece sıcaklıklarında normallerinden fazla artmasına neden olan bir rüzgardır. Zaman zaman Eğe, Marmara ve Batı Akdeniz’de deniz ulaşımını etkilediği gibi kara ve denizde can ve mal güvenliğini tehlikeye sokacak olaylara neden olarak yaşamı etkiler.
Poyraz Özellikleri
Kuzeydoğudan esen, Karadeniz’in kuzey doğuya bakan kıyıları ile İstanbul Boğazı’nda hasar yaratabilecek şiddette esen soğuk rüzgar.
Güney Rusya üzerinde oluşan yüksek basınç ile yoğun soğuk kararlı havanın güneye, Karadeniz’in nispeten sıcak deniz yüzeyine doğru uzanması nedeniyle güneyde oldukça kararsız ve hamleli rüzgar oluşur ki bu poyrazdır.
Poyrazın şiddeti ve hamlesi, kuzeydeki yüksek basınç ile güneydeki, yani Karadeniz üzerindeki alçak basıncın arasındaki basınç farkına bağlıdır. Basınç farkı fazlalaştıkça rüzgarın hızı ve hamlesi artar. Poyraz, aynı zamanda kış mevsiminde Türkiye’nin kuzey kıyılarında, Karadeniz’de ve Karadeniz’e bakan taraflarda kar yağışına neden olur.
Meltem Özellikleri
Tüm yaz boyunca Doğu Akdeniz’de düzenli olarak esen kuzeybatılı rüzgar. Özellikle Temmuz ve Ağustos aylarında hem çok düzenli hem de kuvvetli olarak eser. Musonların oluşum şekillerine benzerlikleri vardır. Genellikle Doğu Akdeniz’de alçak basınç oluştuğunda veya yerleştiğinde görülür. Hızı 15-20 Knots’dur. Öğleden sonra zaman zaman hızı 30 Knots’u bulur. Geceleri ise rüzgarın hızında alama görülür. Aynı özellikleri taşıyan ve Ege’de esen rüzgar da yerel ifadeyle İMBAT olarak isimlendirilir.
Karayel Özellikleri
Yağmurlu bir dönemi izleyen 2-3 gün boyunca devamlı olarak esen kuzeybatılı rüzgar.
Balkanların kuzeyinde, Rusya Stepleri içerisinde oluşan alçak basınç merkezi ve buna bağlı cephe sistemlerinin geçişi sırasında gözlenen rüzgar cinsidir.
Esme yönündeki yüksek dağların kuytu taraflarında yamaç aşağı alçalan rüzgar ısınarak fön tipi rüzgar etkisi ve özellikleri taşır. Bu yerlerde sıcak, kuru ve hoş bir hava yaratırlar.
Keşişleme Özellikleri
Güneydoğudan esen ve ismi yerel denizciler tarafından verilen oldukça kuru ve sıcak rüzgar.
Etkilediği yerlerde sıcaklıkların artmasına neden olduğu gibi havayı da kurutur.
Kıble Özellikleri
Güneyden esen, güney yönünü simgeleyen “kıble”den ismini alan, oldukça sıcak ve nemli rüzgar.
Orta Akdeniz’de oluşan alçak basınç merkezi ülkemizde bu tür rüzgarın gözlenmesini sağlayan etkenlerdendir.
Gündoğusu Özellikleri
Doğudan esen soğuk ve kuru rüzgar.
Güney Rusya ile Kafkaslarda yüksek basıncın görülmesi durumunda bu rüzgar tip daha çok gözlemlenir. Gündoğusu rüzgar genellikle yağışın kesilmesine neden olur.
Günbatısı Özellikleri
Batıdan esen sıcak ve nemli rüzgar.
Günbatısı özellikle yurdun batı kesimlerinde yağışlara neden olur. Marmara ve Karadeniz üzerinden alçak basınç ve cephe sistemlerinin her geçişinde gözlenen ve zaman zaman denizde ve karada yaşamı etkiler.
Rüzgar Yönü Nasıl Anlaşılır?
Rüzgar yönünü pratik olarak ölçmek için, rüzgar gülü, rüzgar tulumu gibi çok çeşitli araçlar kullanılır. Bir rüzgâr gülünün yolu rüzgarın daha kuvvetli estiği yön tarafından belirlenir. Rüzgarı estiği yönde rüzgar tulumunun geniş ağzı bulunur.
Rüzgar hızı ve yönünü hassas olarak ölçmek için anemometre gibi modern araçlar kullanılır. Bu tür araçlar Rüzgar güç endüstrisi tarafından türbin kontrol ve rüzgar kaynak değerlendirme için kullanılır.
Rüzgar Yönleri Dereceleri
Yıldız rüzgarlarının derecesi 000°’dir.Poyraz rüzgarlarının derecesi 045°’dir.Gün Doğusu rüzgarlarının derecesi 090°’dir.Kesişleme rüzgarlarının derecesi 135°’dir.Kıble rüzgarlarının derecesi 180°’dir.Lodos rüzgarlarının derecesi 225°’dir.Gün Batısı rüzgarlarının derecesi 270°’dir.Karayel rüzgarlarının derecesi 315°’dir.
